بررسی انواع بازار پایه در فرابورس

بازار پایه چیست؟

بازار سرمایه از دو بازار «بورس» و «فرابورس» تشکیل شده است. تمام سهم‌هایی که در بازار سرمایه معامله‌ می‌شوند، در یکی از این بازارها پذیرش شده‌اند. جایگاه سهم از نظر بازار برای معامله‌گر اهمیت چندانی ندارد، چرا که هدف سرمایه‌گذار فقط کسب سود از معاملات سهام در این بستر سرمایه‌گذاری است. شرکت‌های بورسی بر اساس وضعیت و عملکردی که دارند، در یکی از این بازارها پذیرش می‌شوند. شرکت‌هایی که شرایط عضویت در بازاربورس و فرابورس را ندارند، در بازار پایه بورس جای می‌گیرند. بازار پایه یکی از بسترهای سرمایه‌گذاری پر ریسک است که در این مقاله قصد داریم به صورت کامل به جزئیات این بازار بپردازیم. با ما همراه باشید.

بازار پایه چیست؟

همان‌طور که اشاره کردیم، شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در بازار بورس و بازار فرابورس را نداشته باشند، در بازار پایه قرار می‌گیرند. تقریبا اکثر شرکت‌ها قصد دارند که در بازار اصلی بورس پذیرش شوند اما نوع عملکرد و شفافیت مالی شرکت‌ها، تعیین کننده جایگاه آن‌ها در بازار سرمایه است. شرکت‌هایی که در بازار پایه پذیرش می‌شوند شرکت‌هایی هستند که شفافیت اطلاعاتی بسیار پایینی دارند و امکان خرید و فروش سهام این شرکت‌ها در بازار بورس و فرابورس وجود ندارد.
در بررسی انواع بازار پایه در فرابورس یک تعریف ساده می‌توان گفت که بازار بورس به طور کلی از دو بازار اول و دوم تشکیل شده است (اگر هنوز در مورد تفاوت بازار اول و دوم بورس چیست؟ نمی دانید، وارد شوید). شرکت‌هایی که در بازار اول پذیرش شده و بعد از مدتی عملکرد و شفافیت مناسبی نداشته باشند به بازار دوم منتقل می‌شوند. در نقطه مقابل شرکت‌هایی که در بازار دوم هستند، به ازای عملکرد مناسب و شفافیت اطلاعات از روند امور شرکت، به بازار اول منتقل می‌شوند. حال اگر یک شرکت توانایی فعالیت در بازار اول و دوم را نداشته باشد، از بازار اخراج می‌شود.
بازار پایه دقیقا همان بازاری است که شرکت‌های اخراج شده از بازار بورس و فرابورس، در آن فعالیت می‌کنند. سهم‌های بازار پایه در گذشته در سه تابلو به نام‌های «بررسی انواع بازار پایه در فرابورس الف»، «ب» و «ج» قرار می‌گرفتند. تابلو «الف» و «ج» هیچ دامنه نوسانی نداشتند و معامله در این بازار، ریسک بسیار زیادی داشت، تابلو «ب» هم دارای دامنه نوسان 10 درصدی بود. حتی روزهای معاملاتی تابلو «الف» و «ج» متفاوت بود و در روزهای خاصی در هفته، قابل معامله بودند در صورتی که نمادهای تابلو «ب» در طول هفته معامله می‌شدند.

بررسی قوانین جدید بازار پایه

در بخش قبلی به شرایط بازار پایه در گذشته اشاره کردیم، از سال 1398 برای اعمال شفاف‌ سازی بیشتر از شرکت‌های پذیرش شده در بازار پایه فرابورس، قوانین جدیدی اعمال شد. در گام اول بازار پایه به سه رنگ «زرد»، «نارنجی» و «قرمز» تقسیم‌بندی شد.

شرایط پذیرش نمادها در تابلو زرد بازار پایه

• مجموع روزهای تأخیر در ارائه اطلاعات، مطابق با «دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌ شده نزد سازمان بورس» بیش از ۲ مرتبه نباشد.
• عدم ارائه صورت‌های مالی، مطابق با «دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان بورس» بیش از ۲ مرتبه نباشد.
• در آخر هم حداقل یک صورت مالی حسابرسی شده، ارائه کرده باشند.

شرایط پذیرش نمادها در تابلو نارنجی بازار پایه

• شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در تابلو زرد یا قرمز را بررسی انواع بازار پایه در فرابورس نداشته باشند در تابلو نارنجی پذیرش خواهند شد.
• ارائه نظر بازرس قانونی و حسابرس مستقل در رابطه ‌با صورت‌های مالی اصلی یا تلفیقی شرکت، «عدم اظهارنظر» یا «مردود» باشد.

شرایط پذیرش نمادها در تابلو قرمز بازار پایه

• مراجع قضایی رای قطعی از ورشکستگی شرکت را داده باشند.
• مجمع عمومی فوق‌العاده یا مراجع قضایی برای انحلال شرکت، رای داده باشند.
• حداقل در سه سال متوالی، شرکت در دوره سررسید، صورت مالی حسابرسی شده خود را منتشر نکرده باشد.
نکته: لیست نمادهای پذیرش شده در تابلوهای مختلف بازار پایه را می‌توانید از طریق سایت فرابورس، فیلتر و مشاهده کنید.

شرایط معامله در تابلوهای رنگی بازار پایه چگونه است؟

همان‌طور که اشاره کردیم، از سال 1398 قوانین انجام معاملات در بازار پایه تغییر کرد و به دنبال آن، دامنه نوسان در تابلوهای رنگی نیز به ترتیب زیر دستخوش تغییرات شد:
تابلو زرد: در طول هفته دامنه نوسان انجام معاملات ۳% است.
تابلو نارنجی: در طول هفته دامنه نوسان انجام معاملات ۲% است.
تابلو قرمز: در طول هفته دامنه نوسان انجام معاملات ۱% است.

نکته1: اگر هر یک از سهم‌های بازار پایه 3 روز متوالی در وضعیت صف خرید یا صف فروش قرار بگیرند، در جلسه معاملاتی بعد دامنه نوسان تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب 5، 4 و 2 درصد خواهد بود.
نکته2: معامله‌گرانی که از وام و بسته‌های اعتباری استفاده می‌کنند، نمی‌توانند دارایی بازار پایه را به عنوان ارزش تضمین در نظر بگیرند.
نکته3: صندوق‌های سرمایه‌گذاریETF و مختلط می‌توانند حداکثر 10 درصد از دارایی‌های خود را در بازار پایه سرمایه‌گذاری کنند.
نکته4: مبنای نوسان اعلام‌شده قیمت پایانی روز دوشنبه هر هفته است؛ یعنی تابلوها در طول هفته دامنه نوسان یکسانی خواهند داشت. بر این اساس:
• سهم الف در بازار «پایه زرد»، حداکثر ۱۵% نوسان در هفته خواهد داشت.
• سهم الف در بازار «پایه نارنجی»، حداکثر ۱0% نوسان در هفته خواهد داشت.
• سهم الف در بازار «پایه قرمز»، حداکثر ۵% نوسان در هفته خواهد داشت.

مزایای طرح: سفته‌بازان انعطاف کمتری در بازار پایه خواهند داشت و معاملات در این بستر دچار هیجانات شدید نمی‌شود.
معایب طرح: امکان تبانی معامله‌گران برای تشکیل صف خرید یا صف فروش در این بستر زیاد است.

جزئیات پذیرش نمادها در تابلوهای رنگی بازار پایه بورس

طبق اطلاعاتی که سازمان بورس در سال1398 منتشر کرد، 125 شرکت به بازار پایه زرد منتقل می‌شوند که این شرکت‌ها روزانه تا 3 درصد بازه نوسان قیمت خواهند داشت. در ادامه 42 شرکت در بازار پایه نارنجی و 14 شرکت در بازار پایه قرمز جای می‌گیرند. دقت داشته باشید که این ارقام برای وضعیت جدید بازار پایه در سال 1398 بوده است و تعداد آن در تا به حال تغییر پیدا کرده است. در بخش‌های قبلی اشاره کردیم که برای مشاهده لیست شرکت‌های پذیرش شده در تابلوهای رنگی بازار پایه، می‌توانید به سایت فرابورس مراجعه کنید.

آیا شرکت‌ها امکان خروج و ترفیع از بازار پایه را دارند؟

بله، شرکت‌های بورسی به دلیل عدم شفافیت اطلاعات و عملکرد ضعیف‌شان، از بازار بورس و فرابورس اخراج شده و به بازار پایه منتقل می‌شوند. شرکت‌هایی که در بازار پایه فعالیت می‌کنند، اگر پیشرفتی در عملکرد و شفافیت اطلاعات آن‌ها مشاهده شود، طبق ضوابطی که سازمان بورس در نظر گرفته است، از بازار پایه بورس خارج شده و به بازار فرابورس منتقل می‌شوند. به این ترتیب خرید و فروش سهام این شرکت‌ها در بازار فرابورس جزو معاملات پر ریسک محسوب نخواهد شد.

کلام آخر

بازار بورس به صورت کلی از دو بخش بازار اول و بازار دوم تشکیل شده است. شرکت‌های بورسی بنا به عملکرد و شفافیت اطلاعاتشان در این بازارها تقسیم‌بندی می‌شوند. در این میان بعضی از شرکت‌ها عملکرد مناسبی ندارند و علاوه بر این هیچگونه شفافیتی در اطلاعات آن‌ها نیست، در ادامه این شرکت‌ها از بازار اول و دوم اخراج شده و در بازار پایه بورس جای می‌گیرند. بازار پایه یک بستر برای شرکت‌های بورسی است که از بازار بورس و فرابورس اخراج شده‌اند. با مطالعه این مقاله متوجه خواهید شد که بازار پایه در حال حاضر دارای سه تابلو رنگی زرد، نارنجی و قرمز است. نمادهای بازار پایه طبق ضوابطی که سازمان بورس مشخص کرده است، در این تابلوهای رنگی تقسیم‌بندی می‌شوند.

قوانین بازارهای پایه فرابورس (زرد و نارنجی و قرمز) چیست ؟

اگر سرمایه‌گذار هستید از همین ابتدا باید بدانید بازار پایه فرابورس ریسک بیشتری برای سرمایه‌گذاری دارد.

دلیل انرا در ادامه بخوانید.

نوع شرکت‌ها و اوراق بهاداری که در هر یک از این بازارها معامله می‌شوند، متفاوت است و شرکت‌های مختلف بر اساس شرایطی که داشته باشند می توانند در یکی از این بازارها ثبت شوند.

همچنین در بعضی موارد الزامات لیست شدن و نیز مقررات مربوط به هر یک از این بازارها متفاوت است.

مشخصات و ویژگی‌های هر یک از این بازارها در آیین‌نامه معاملات بورس تهران و آیین نامه معاملات فرابورس ایران ذکر شده است که می‌توانید از سایت سازمان بورس و اوراق بهادار (www.seo.ir) انها را دریافت نمایید.

فلسفه تشکیل بازار پایه

فلسفه تشکیل بازار پایه، یکی الزامات ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه و ماده ۳۶ احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور است که می‌گوید هر شرکت سهامی عام باید سازوکار معاملاتی داشته باشند و باید پذیرش شوند.

چنانچه شرکت‌های مزبور در بورس یا فرابورس پذیرش نشده باشد، حداقل باید ثبت شوند و معاملات آنها در یکی از بازارهای بورسی انجام شود.

اگر شرکت پذیرش شود که به بازار اصلی می‌رود، اما اگر پذیرش نشد، باید امکان انجام معاملات برای شرکت سهامی عام فراهم شود که در نتیجه باید در بازار پایه باشند.

همچنین شرکت‌هایی که از بورس و فرابورس شرایط پذیرش را از دست می‌دهند یا اصطلاحا اخراج می‌شوند، باید نماد آنها در بازار پایه فرابورس بیاید و در آنجا معامله صورت گیرد.

سه دسته شرکت در بازارهای پایه فرابورس حاضر هستند:

• شرکت‌هایی که درخواست پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی باید در بازار پایه درج شوند.
• شرکت‌هایی که در بازار بورس ثبت شده‌اند، اما شرایط پذیرش ندارند.
• شرکت‌هایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس، لغو پذیرش می‌شوند. مقررات ارائه اطلاعات در بازار پایه، به مراتب آسان‌تر از بازار اول و دوم است و طبعاً ریسک بیشتری نیز در این بازار وجود دارد.

قوانین جدید بازار پایه فرابورس

چندی پیش طی اطلاع‌رسانی سازمان بورس اوراق بهادار قرار شد اصلاحاتی برای کنترل نوسانات بازار پایه فرابورس در جهت منافع سهامداران در نظر گرفته شود.

بر این اساس قرار شد که سهام بازار پایه در 3 تابلو پایه زرد، پایه نارنجی و پایه قرمز تقسیم‌بندی شوند.

این بازار که پیش از این شامل بیش از 100 سهم در بازارهای پایه‌ الف، ب و ج بود، بر اساس تقسیم‌بندی جدید قرار شد بیشتر تحت کنترل قرار گیرد.

با توجه به این تغییرات، این سوالات ممکن است برای شما پیش آید:

• بازار پایه چه خواهد شد؟
• آیا نقدینگی از بازار پایه خارج می‌شود؟
• بازار زرد و نارنجی و قرمز پایه چیست؟
• درصد نوسان در بازار پایه چقدر است؟
• چرا برخی روزها نوسان 4 درصدی را در برخی نمادهای بازار پایه مشاهده می‌کنیم؟

برای یافتن پاسخ سوالات‌تان، ادامه مطلب را بخوانید.

پیش از رنگی کردن بازار پایه، طرح های دیگری نیز برای کنترل و اصلاح این بازار در نظر گرفته شده بود.

این طرح‌ها یا کامل نبودند یا با مخالفت بررسی انواع بازار پایه در فرابورس فعالین بازار و مدیران سازمان همراه بود.

آخرین طرح رد شده، طرحی بود که در آن قیمت‌های خرید و فروش مشخص نبود و سهامداران با سازو کار خاصی می‌بایست اقدام به خرید و فروش سهام می‌کردند.

پس از رد شدن طرح مذکور، این بار مدیران سازمان بورس تصمیمات دیگری گرفتند.

بر اساس این تصمیم مقرر شد سهام بازار الف، ب و ج در تابلو پایه زرد، نارنجی و قرمز تقسیم‌بندی شوند.

کدام سهام به بازار پایه زرد و نارنجی و قرمز منتقل می‌شوند؟

بر اساس دستورالعمل سازمان بورس، هر نماد با توجه به ویژگی‌های زیر در یکی از سه تابلو قرار می‌گیرد:

سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی “پایه زرد” منتقل می‌شوند:

• مجموع روزهای تأخیر در ارائه اطلاعات مطابق با “دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان” بیش از 2 مرتبه نباشد.
• دفعات عدم ارائه صورت‌های مالی مطابق با “دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان” بیش از 2 مرتبه نباشد.
• حداقل 1 صورت مالی حسابرسی شده ارائه نموده باشد.

سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی “پایه نارنجی” منتقل می‌شوند:

• ناشرانی که در دوره مورد رسیدگی حائز شرایط تابلوی “پایه زرد” یا تابلوی “پایه قرمز” نباشند.
• اظهارنظر حسابرس مستقل و بازرس قانونی نسبت به هریک از صورت‌های مالی شرکت اصلی یا تلفیقی گروه از نوع عدم اظهار نظر یا اظهارنظر مردود باشد.

سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی “پایه قرمز” منتقل می‌شوند:

• رأی بدوی یا قطعی مراجع قضایی مبنی بر ورشکستگی ناشر صادر شده باشد.
• مجمع عمومی فوق‌العاده یا مراجع قضایی رأی به انحلال ناشر داده باشند.
• ناظر در سررسید دوره‌های رسیدگی حداقل 3 سال مالی متوالی صورت های مالی حسابرسی شده ارائه نکرده باشد.

حداکثر نوسان در بازار پایه چگونه است؟

طی تغییرات جدید در قوانین بازار پایه، انجام معاملات و دامنه نوسان‌ها به شرح زیر تغییر پیدا کرده است:

• تابلو زرد بازار پایه: در طول هفته دامنه نوسان قیمت، حداکثر 3% است.
• تابلو نارنجی بازار پایه: در طول هفته دامنه نوسان قیمت، حداکثر 2% است.
• تابلو قرمز بازار پایه: در طول هفته دامنه نوسان قیمت، حداکثر 1% است.

در خصوص نوسانات بازار پایه به این نکات توجه کنید:

• در صورت وجود صف خرید و فروش در سه روز متوالی در یک جهت، چنانچه صرف خرید و فروش در پایان جلسه معاملاتی حداقل معامله دو در ده هزار (0.0002) تعداد سهام شرکت باشد در جلسه معاملاتی بعد دامنه نوسان در هر یک از تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب 5، 4 و 2 درصد خواهد شد.
• از این پس امکان محاسبه سهام بازار پایه به عنوان ارزش تضمین (برای دریافت اعتبار معاملاتی) وجود دارد.
• همچنین بر این اساس، صندوق های سرمایه گذاری مختلط قابل معامله در بورس (ETF) و صندوق‌های سرمایه گذاری در سهام می‌توانند تا حداکثر 10% از دارایی های تحت مدیریت خود را در بازار پایه سرمایه گذاری کنند.

مبنای نوسان اعلام‌شده قیمت پایانی روز دوشنبه هر هفته است؛ یعنی در طول هفته دامنه نوسان برای تابلوها یکسان است. در این صورت:

• سهم الف در بازار “پایه زرد”، می‌تواند نهایتاً 15% نوسان در هفته داشته باشد.
• سهم الف در بازار “پایه نارنجی”، می‌تواند نهایتاً 10% نوسان در هفته داشته باشد.
• سهم الف در بازار “پایه قرمز”، می‌تواند نهایتاً 5% نوسان در هفته داشته باشد.

مزایا و معایب قوانین جدید بازار پایه

• مزایا: محدود کردن فعالیت‌های سفته‌بازان، حذف هیجانات موجود در بازار پایه و رشد تدریجی و منطقی سهام.
• معایب: احتمال تبانی بازیگران سهام برای اعمال صف خرید یا صف فروش هر سهم.

چه سهامی به بازار پایه زرد، چه سهامی به بازار پایه نارنجی و چه سهامی به بازار پایه قرمز منتقل خواهند شد؟

طبق اطلاعیه سازمان بورس در این طرح 125 شرکت به بازار پایه زرد منتقل خواهند شد و روزانه تا 3% بازه نوسان خواهند داشت.

به همین ترتیب در بازار پایه نارنجی 42 شرکت و در بازار پایه قرمز 14 شرکت معامله خواهند شد.

در فایل منتشر شده توسط سازمان فرابورس، جزییات بیشتری از بازار پایه و همچنین لیست تمامی سهام بازار پایه زرد، نارنجی و قرمز را مشاهده نمایید.

پرسش‌های متداول در مورد بازار پایه

1. چه شرکت‌هایی باید درخواست درج در بازار پایه را ارائه کنند؟

شرکت‌های سهامی عام ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار باید درخواست درج در بازار پایه را به فرابورس ایران ارائه دهند. شرکت‌های مشمول ثبت نزد سازمان شامل دو گروه ذیل هستند:

شرکت‌های سهامی عامی که تعداد سهامداران آنها مساوی یا کمتر از 100 سهامدار و بیش از 35 سهامدار باشد و حقوق صاحبان سهام آنها بیش از 100 میلیارد ریال باشد.

شرکت‌های سهامی عامی که تعداد سهامداران آنها بیش از 100 سهامدار و حقوق صاحبان سهام آنها بیش از 50 میلیارد ریال باشد.

2. اولین بار شرکت‌ها در کدام تابلو بازار پایه درج می‌شوند؟

تصمیم‌گیری در خصوص نوع تابلو بر عهده کمیته درج خواهد بود.

3. آیا شرکتی که دارای سهام بی‌نام است، امکان درج در بازار پایه را دارد؟

در صورتی که سهام شرکت بی‌نام باشد باید پیش از آغاز معاملات، سهام به بانام تبدیل شده و در سامانه معاملات ثبت شود.

4. آیا شرکتی که دارای سهام ممتاز است، امکان درج در بازار پایه را دارد؟

در صورت وجود سهام ممتاز، باید براساس رویه اجرایی مصوب هیات‌مدیره فرابورس، امکان نقل و انتقال آنها در سامانه معاملاتی وجود داشته باشد.

5. آیا شرکت‌های تعاونی می‌توانند در بازار پایه درج شوند؟

در صورت ثبت شرکت‌های تعاونی سهامی عام نزد سازمان بورس، این شرکت‌ها می‌توانند تقاضای درج خود را به فرابورس ارائه دهند.

6. آیا شرکت‌هایی که در مرحله قبل از بهره‌برداری هستند، امکان درج در بازار پایه را دارند؟

در صورت داشتن شرایط درج در بازار پایه، منعی وجود ندارد.

7. آیا حسابرس شرکت متقاضی درج در بازار پایه، باید معتمد سازمان بورس باشد؟

بله- حسابرس شرکت حتما باید از میان موسسات حسابرسی معتمد سازمان انتخاب شده باشد.

8. مراحل درج شرکت در بازار پایه چیست؟

پس از ارائه درخواست و تکمیل مدارک، موضوع درج شرکت در کمیته بررسی انواع بازار پایه در فرابورس درج/هیات پذیرش، مطرح و درصورت موافقت کمیته درج/هیات پذیرش با درج شرکت در بازار پایه، باید افشای اطلاعات در سامانه کدال و سپرده کردن سهام نزد سپرده‌گذاری مرکزی انجام شود.

پس از سپرده کردن سهام و در صورت بالا بودن تعداد سهامداران، شرکت باید توزیع برگ سهام جدید را در روزنامه کثیر‌الانتشاری که آگهی‌های شرکت در آن چاپ می‌شود، آگهی کرده و پس از آن درج شرکت در بازار پایه انجام می‌شود.

9. چه اطلاعاتی باید توسط شرکت‌های درج شده در بازار پایه افشا شود؟

موارد افشا طبق دستورالعمل اجرایی افشاء اطلاعات شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان جهت ناشران غیربورسی است که در سایت فرابورس ایران (ifb.ir) در قسمت قوانین و مقررات و بخش دستورالعمل‌ها قابل مشاهده است.

10. آیا شرکت‌های درج شده در بازار پایه ملزم به افشاء بودجه می‌باشند؟

خیر- شرکت‌های درج شده در بازار پایه الزامی جهت افشاء بودجه در سامانه کدال ندارند.

11. آیا امکان انتقال شرکت‌ها بین بازارها وجود دارد؟

انتقال شرکت‌ها بین بازارها، منوط به ارائه درخواست پذیرش و تکمیل فرآیند پذیرش است.

قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

قوانین جدید و رنگ بندی بازار پایه فرابورس

همه فعالین بازار سرمایه با انواع بازارها در بورس و فرابورس آشنا هستند. این بازارها بر اساس نحوه ارائه صورت های مالی، شفافیت و کوچک و بزرگ بودن شرکت از نظر سرمایه مالی تقسیم بندی می‌شوند. بازار پایه یکی از این دسته بندی هاست که همواره به دلیل نوسان – و ریسک های زیاد با وجود عدم شفافیت کافی مورد توجه سهامداران ریسک پذیر بازار سرمایه بوده است. نوسان گیرها و همه کسانی که به سودهای زیاد روزانه و شارپی علاقه مند هستند، اغلب – سهام بازار پایه را خرید و فروش می کنند. قوانین بازار پایه اخیرا دچار تغییراتی شده است که در این مقاله قصد داریم به آن ها بپردازیم.

نوسان شدید قیمتی روزانه با توجه به دامنه نوسان ۱۰% یا عدم وجود دامنه نوسان در این بازار باعث می شد افراد تازه وارد که اطلاعات کافی در خصوص این گونه سهم ها نداشتند، با خرید آن‌ها دچار زیان شده و با ضرر از بازار بورس خارج شوند. چندی پیش طی اطلاع رسانی سازمان بورس اوراق بهادار قرار شد اصلاحاتی برای کنترل نوسانات این بازار بررسی انواع بازار پایه در فرابورس در جهت منافع سهامداران در نظر گرفته شود. بر این اساس قرار شد که سهام بازار پایه تحت ۳ تابلو پایه زرد، پایه نارنجی و پایه قرمز تقسیم بندی شوند. این بازار که پیش از این شامل بیش از ۱۰۰ سهم در پایه های الف، ب و ج بود، بر اساس تقسیم بندی جدید قرار شد بیشتر تحت کنترل قرار گیرد. (با آموزش نوسان گیری در بورس همراه ما باشید)

بسیاری از افراد فعال بازار سرمایه با این سؤال ها مواجه هستند که با این تغییرات:

بازار پایه چه خواهد شد؟

آیا نقدینگی از بازار پایه خارج خواهد شد؟

در این مقاله قصد داریم در خصوص تغییر روش معاملات بازار پایه صحبت کنیم.

پیش از رنگی کردن بازار پایه، طرح های دیگری نیز برای کنترل و اصلاح این بازار در نظر گرفته شده بود. این طرح ها یا کامل نبودند یا با مخالفت فعالین بازار و مدیران سازمان همراه بود. آخرین طرح رد شده، طرحی بود که در آن قیمت های خرید و فروش مشخص نبود و سهامداران با سازو کار خاصی می بایست اقدام به خرید و فروش سهام می‌کردند.

پس از رد شدن طرح مذکور، این بار مدیران سازمان بورس تصمیمات دیگری گرفتند. بر اساس این تصمیم مقرر شد سهام بازار الف، ب و ج در تابلو پایه زرد، نارنجی و قرمز تقسیم بندی شوند.

اما سوالی که به وجود می‌آید این است:

کدام سهام به بازار پایه زرد و نارنجی و قرمز منتقل می‌شوند؟

بر اساس دستورالعمل سازمان بورس، هر نماد با توجه به ویژگی‌های زیر در یکی از سه تابلو قرار می‌گیرد:

سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی “پایه زرد” منتقل می‌شوند.

مجموع روزهای تأخیر در ارائه اطلاعات مطابق با “دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان” بیش از ۲ مرتبه نباشد.

دفعات عدم ارائه صورت های مالی مطابق با “دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان” بیش از ۲ مرتبه نباشد.

حداقل ۱ صورت مالی حسابرسی شده ارائه نموده باشد.

سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی “پایه نارنجی” منتقل می‌شوند.

ناشرانی که در دوره مورد رسیدگی حائز شرایط تابلوی “پایه زرد” یا تابلوی “پایه قرمز” نباشند.

اظهارنظر حسابرس مستقل و بازرس قانونی نسبت به هریک از صورت‌های مالی شرکت اصلی یا تلفیقی گروه از نوع عدم اظهار نظر یا اظهارنظر مردود باشد.

سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی “پایه قرمز” منتقل می‌شوند.

رأی بدوی یا قطعی مراجع قضایی مبنی بر ورشکستگی ناشر صادر شده باشد.

مجمع عمومی فوق‌العاده یا مراجع قضایی رأی به انحلال ناشر داده باشند.

ناظر در سررسید دوره‌های رسیدگی حداقل ۳ سال مالی متوالی صورت های مالی حسابرسی شده ارائه نکرده باشد.

حالا که با شرایط بازار پایه رنگی آشنا شدیم، لازم است بدانیم

نحوه معاملات بازار پایه رنگی چگونه است؟

طی تغییرات جدید در قوانین بازار پایه، انجام معاملات و دامنه نوسان‌ها به شرح زیر تغییر پیدا کرده است:

تابلو زرد:

در طول هفته دامنه نوسان انجام معاملات ۳% است.

تابلو نارنجی:

در طول هفته دامنه نوسان انجام معاملات ۲% است.

تابلو قرمز:

در طول هفته دامنه نوسان انجام معاملات ۱% است.

نکته: ۱. در صورت وجود صف خرید یا صف فروش در هر یک از سهام بازار پایه به مدت ۳ روز متوالی، در جلسه معاملاتی بعد دامنه نوسان در هر یک از تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب ۵، ۴ و ۲ درصد خواهد بود.

نکته۲: از این پس امکان محاسبه سهام بازار پایه به عنوان ارزش تضمین (برای دریافت اعتبار معاملاتی) وجود دارد.

نکته۳: همچنین بر این اساس، صندوق های سرمایه گذاری مختلط (etf) و صندوق های سرمایه گذاری در سهام می‌توانند تا حداکثر بررسی انواع بازار پایه در فرابورس ۱۰% از دارایی های تحت مدیریت خود را در بازار پایه سرمایه گذاری کنند.

مبنای نوسان اعلام‌شده قیمت پایانی روز دوشنبه هر هفته است؛ یعنی در طول هفته دامنه نوسان برای تابلوها یکسان است. در این صورت:

سهم الف در بازار “پایه زرد”، می‌تواند نهایتاً ۱۵% نوسان در هفته داشته باشد.

سهم الف در بازار “پایه نارنجی”، می‌تواند نهایتاً ۱۰% نوسان در هفته داشته باشد.

سهم الف در بازار “پایه قرمز”، می‌تواند نهایتاً ۵% نوسان در هفته داشته باشد.

مزایا: محدود کردن فعالیت‌های سفته‌بازان، حذف هیجانات موجود در بازار پایه و رشد تدریجی و منطقی سهام.

معایب: احتمال تبانی بازیگران سهام برای اعمال صف خرید یا صف فروش هر سهم.

با توجه به موارد گفته شده در بالا، قطعاً برای همه سهامداران بازار پایه این بررسی انواع بازار پایه در فرابورس سؤال به وجود می‌آید که چه سهامی به بازار پایه زرد، چه سهامی به بازار پایه نارنجی و چه سهامی به بازار پایه قرمز منتقل خواهند شد؟

طبق اطلاعیه سازمان بورس در این طرح ۱۲۵ شرکت به بازار پایه زرد منتقل خواهند شد و روزانه تا ۳% بازه نوسان خواهند داشت. به همین ترتیب در بازار پایه نارنجی ۴۲ شرکت و در بازار پایه قرمز ۱۴ شرکت معامله خواهند شد. در زیر می‌توانید لیست تمامی سهام بازار پایه زرد، نارنجی و قرمز را مشاهده نمایید.

نکته: لازم به ذکر است تمامی نمادهای بازار پایه در روز ۱۳ شهریور ۹۸ متوقف می‌شود و قوانین جدید بازار پایه از روز ۲۵ شهریور ۹۸ اجرایی و تمام نمادها بازگشایی می‌شود.

سخن آخر:

در این مقاله باهم مطالبی در خصوص تغییرات بازار پایه خواندیم. تغییرات چه خوب یا بد به‌زودی اعمال خواهد شد و معاملات این بازار با کنترل بیشتری ادامه خواهد یافت. فعالین این بازار باید بدانند که دوری از هیجانات و تحلیل هر سهم و آموزش بورس می‌تواند به آن‌ها در کسب سود کمک کند.

فرابورس چیست؟ آموزش نحوه خرید و فروش سهام در فرابورس

یکی از دیگر از بازارها برای معامله سهام، بازار فرابورس است. در این مطلب به معرفی فرابورس و انواع بازار در آن و همچنین نحوه خرید و فروش سهام در فرابورس می‌پردازیم.

در سال‌های اخیر نام «بورس» را مکرراً از اخبار و دوستان خود می‌شنویم و بسیاری از ما با آن سروکار داریم. دیگر تقریباً همه این را می‌دانند که بورس درواقع بازاری برای معامله سهام و اوراق بهادار است و با فعالیت و سرمایه‌گذاری منطقی در آن می‌توان سرمایه و سود خود را افزایش داد. اما در کنار آن، ممکن است عبارت دیگری به نام «فرابورس» به گوش شما خورده باشد که در ذهنتان علامت سؤال‌های زیادی به وجود می‌آورد. بسیاری نیز ممکن است این دو بازار را یکی بدانند و بدون آگاهی لازم، به خرید و فروش سهام در آن‌ها بپردازند. بنابراین، در این مطلب به معرفی کامل بخش‌های مختلف این بازار بزرگ می‌پردازیم تا هیچ‌گونه ابهامی در ذهن شما باقی نماند.

فرابورس چیست؟

برخلاف تصور بسیاری افراد، فرابورس بازاری مجزا از بازار بورس است که از سال 1387 فعالیت خود در ایران را تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار آغاز کرد. البته دلیل اصلی ایجاد این تفکر در ذهن افراد، شباهت ساختار و نحوه خرید و فروش سهام در این دو بازار است. در فرابورس نیز مانند بازار بورس می‌توان به خرید و فروش سهام و اوراق بهادار پرداخت. این در حالی است که شرکت‌های عضو بازار بورس که با شرایطی بسیار سخت‌تر پذیرفته‌شده‌اند، نظارت بیشتری بر آن‌ها حاکم است، گزارش‌های سالیانه بیشتری را به‌منظور شفافیت عملکرد شرکت ارائه می‌دهند و قاعدتاً سرمایه‌گذاری در آن‌ها با ریسک کمتری همراه است. بازار فرابورس درواقع برای شرکت‌هایی راه‌اندازی شده است که مایل به شرکت در بازار سرمایه و افزایش نقد شوندگی هستند، اما هنوز شرایط لازم برای حضور به بازار بورس را ندارند. نام این بازار از عبارت انگلیسی Over the Counter Market (OTC) به معنی «خارج از بورس» گرفته‌شده است. بازار OTC به شرکت‌های متقاضی این اجازه را می‌دهد که با شرایط پذیرش آسان‌تری روبه‌رو شوند و با ورود سریع‌تر به بازار سرمایه، از تمام مزایای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار اوراق بهادار بهره‌مند شوند.

مقاله مرتبط: انواع روش های سرمایه گذاری در بورس

مزایای ورود و سرمایه‌گذاری در فرابورس

ورود به بازار بورس به معنی معرفی کالا، برند و خدمات شرکت به طیف وسیعی از مردم و بهره‌گیری از مزایای ورود به فرابورس است . عمده مزایای فرابورس شامل موارد زیر هستند:

شرایط پذیرش آسان

همان‌طور که بیان شد، فرابورس با صرف‌نظر از برخی شرایط پذیرش در بازار بورس اوراق بهادار، راه را برای بسیاری از شرکت‌ها صاف می‌کند. به‌ این‌ ترتیب، حداکثر یک ماه طول می‌کشد تا شرکت‌ها بتوانند به فروش سهام و افزایش سرمایه خود در این بازار بپردازند.

تأمین مالی ارزان

افرادی که در این بازار به سرمایه‌گذاری می‌پردازند، معمولاً سرمایه خود را پخش کرده و از هر شرکت، تنها چند سهام خریداری می‌کنند. به‌ این‌ ترتیب، ریسک معاملات خود را کاهش می‌دهند. شرکت‌های عضو بازار OTC مجموع این سرمایه‌های کوچک را در طرح‌ها و پروژه‌های بزرگ خود به کار می‌برند و از مزایای تأمین مالی ارزان‌ قیمت بهره می‌گیرند. در این راستا علاوه بر فروش سهام و افزایش سرمایه می‌توان از فروش انواع مختلف اوراق بهادار مانند انتشار گواهی سپرده سرمایه‌گذاری خاص و عام و . نیز کمک گرفت.

برای تمام شرکت‌های عضو فرابورس، به‌ جز شرکت‌های بازار پایه، تسهیلات ویژه‌ای مانند معافیت مالی 10 درصد درآمد در نظر گرفته‌ شده است. این معافیت مالیاتی به‌ صورت مستقیم بر سود سرمایه‌گذاران تأثیر می‌گذارد.

وثیقه گذاری سهام

شرکت‌های عضو فرابورس می‌توانند سهام خود را به‌ صورت وثیقه نیز استفاده کنند و از تسهیلات آن بهره بگیرند. در این روند، شرکت از بخشی از سهام به‌ عنوان وثیقه‌ای برای بهره گرفتن از تسهیلات بانکی استفاده کند. با وثیقه گذاری سهام، آن بخش از سهام شرکت دیگر قابل معامله نیست و ارزش‌گذاری آن به دست فرابورس انجام می‌شود.

امکان خروج از فرابورس یا تغییر بازار

در صورتی‌ که یک شرکت بخواهد به‌ طور کلی از فرابورس خارج شود، فرآیندی برای آن در نظر گرفته‌ شده است که روند خروج از بازار را تسهیل می‌بخشد. همچنین این شرکت‌ها می‌توانند از سهامی عام به سهامی خاص تغییر پیدا کنند. امکان تغییر بازار و منتقل شدن از یک بازار به بازار دیگر نیز ازجمله مزایای OTC به شمار می‌آید. این روند در بازار بورس اوراق بهادار سخت است و تنها با داشتن شرایط سخت‌گیرانه لازم و پیشرفت قطعی شرکت ممکن می‌شود.

سهام و اوراق بهاداری که در فرابورس خرید و فروش می‌شوند، حجم‌ مبنا ندارند و سرعت نقد شوندگی آن‌ها بالا است. به این معنی که عرضه و تقاضا خیلی سریع به تعادل رسیده و همواره می‌توانید سهام خود را فروخته و سهام مورد نظرتان را در کمترین مدت لازم خریداری کنید.

مزایای پذیرش شرکت‌ها در فرابورس

با وجود ریسک بیشتر سرمایه‌گذاری در OTC، هنوز هم بسیاری از سرمایه‌گذاران با قرار دادن سهام تعداد زیادی از شرکت‌های عضو این بازار در سبد خود به سود بالایی دست پیدا می‌کنند. از جهت دیگر، ورود به فرابورس نیز مزایای زیادی برای شرکت‌ها دارد و گاهی موجب جان گرفتن و منتقل شدن آن‌ها به بازار بورس می‌شود.

آشنایی با ساختار فرابورس

ساختار OTC برخلاف بازار بورس اوراق بهادار که شامل دو بازار (بازار اول و بازار دوم) است، از 4 بازار تشکیل می‌شود. عملکرد دو بازار بورس اوراق بهادار در ارتباط کامل با یکدیگر است. شرکت‌های بازار اول که با شرایط سخت‌تری پذیرفته‌شده‌اند، در صورت از دست دادن عملکرد مطلوب خود به بازار دوم انتقال می‌یابند. شرکت‌های بازار دوم در صورت پیشرفت عملکرد خود می‌توانند به بازار اول ورود پیدا کنند و در صورت مشاهده ضعف در عملکرد، به‌طورکلی از بازار اخراج می‌شوند.

انواع بازار در فرابورس

ساختار OTC (فرابورس) از 4 بازار اول، دوم، پایه (زرد، نارنجی و قرمز) و سوم تشکیل می‌شود:

ویژگی‌های بازار اول

بازار اول دارای سخت‌ترین شرایط در میان بازارهای OTC بوده و ریسک سرمایه‌گذاری در شرکت‌های عضو آن کمتر از سایرین است. دامنه نوسان قیمت سهام در آن حداکثر 10 درصد و بدون حجم‌ مبنا است. در این بازار، تنها آن دسته از شرکت‌های سهامی عام پذیرفته و سهام آن‌ها مورد معامله قرار می‌گیرد که شرایط زیر را داشته باشند:

فاقد هرگونه زیان انباشته باشد.

حداقل 10 درصد از کل سهام ثبت‌شده، شناور باشد.

در بدترین حالت، 24 ماه از بهره‌برداری شرکت گذشته باشد.

مدیرعامل و اعضای هیئت‌ مدیره فاقد سوء پیشینه و محکومیت‌های کیفری، سوء شهرت در زمینه فعالیت‌های شغلی خود و پرونده تخلف مرتبط با قوانین بازار بورس باشند.

ویژگی‌های بازار دوم

در بازار دوم نیز مانند بازار اول، اوراق بهادار شرکت‌های سهامی عام خرید و فروش می‌شوند. اما بازار دوم دارای شرایط سخت‌گیرانه کمتری است و شرکت‌هایی که شرایط کافی برای عضو شدن در بازار اول را نداشته باشند، در بازار دوم پذیرفته می‌شوند. این عضوها ممکن است شرکت‌های کوچک، نوپا، زیان‌ده و یا شرکت‌هایی باشند که قصد تبدیل‌ شدن به سهامی عام از سهامی خاص به‌ منظور افزایش سرمایه را دارند. این شرکت‌ها باید شرایط زیر را برای پذیرش در بازار دوم داشته باشند:

حداقل 12 ماه از تأسیس این شرکت گذشته باشد.

هیچ‌گونه پرونده یا شکایت مالی در ارتباط با شرکت وجود نداشته باشد.

میزان سهام شناور شرکت، حداقل 5 درصد از سهام ثبت‌ شده را شامل شود.

میزان آخرین سرمایه ثبت‌ شده در شرکت به 100 میلیون تومان رسیده باشد.

اعضای هیئت‌ مدیره و مدیر عامل شرکت، فاقد هرگونه سابقه محکومیت قطعی کیفری باشند.

ویژگی‌های بازار پایه

در بازار پایه به آنچه به‌ عنوان شرایط برای دو بازار اول و دوم ذکر شد نیازی نیست. شرایط در این بازار تسهیل پیداکرده و نیازی به گذراندن پروسه پذیرش نیست. این بازار شامل سه بخش زرد، نارنجی و قرمز است که از زرد تا قرمز، ریسک سرمایه‌گذاری در آن‌ها به‌ مراتب افزایش می‌یابد. دامنه نوسان قیمت سهام در بررسی انواع بازار پایه در فرابورس بازارهای زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب 3،2 و 1 است.

شرکت‌های عضو بازار زرد درخواست پذیرش را نداشته و تنها به دلیل الزام قانونی باید در این بازار ثبت شوند. اعضای بازار نارنجی درواقع شرکت‌هایی هستند که نام آن‌ها در سازمان بورس ثبت‌ شده است اما فاقد شرایط لازم برای پذیرش هستند. به‌ این‌ ترتیب، آن دسته از شرکت‌ها که پذیرش آن‌ها به دلیل از دست دادن شرایط لازم برای حضور در بازارهای فرابورس یا بورس لغو می‌شود، در بازار قرمز حضور پیدا می‌کنند. این بازار دارای شرایط خیلی ساده‌تر و ابتدایی‌تر بوده و ریسک سرمایه‌گذاری در آن بیشتر است.

ویژگی‌های بازار سوم

بازار سوم را شرکت‌هایی تشکیل می‌دهند که شرایط پذیرش در فرابورس را ندارند و تنها با انجام کارهای اداری می‌توانند عضو بازار شوند. بنابراین، حتی شرکت‌های سهامی بررسی انواع بازار پایه در فرابورس عام در شرف تأسیس نیز می‌توانند در آن به پذیره‌نویسی انواع مختلفی از اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت رهنی، گواهی سپرده بانکی، اوراق مشارکت، سهام شرکت‌های سهامی و. بپردازند.

نحوه خرید و فروش سهام در فرابورس

همان‌ طور که پیش‌تر بیان شد، ساختار فرابورس و بازار بورس شباهت زیادی به یکدیگر دارند. اما ممکن است برخی تصور کنند به دلیل جدا بودن بازارها، ممکن است به شرایط، کد بورسی و روند متفاوتی برای خرید و فروش سهام و اوراق بهادار نیاز باشد؛ اما این‌طور نیست. خرید و فروش سهام در فرابورس کاملاً شبیه به بازار بورس اوراق بهادار است و برای معامله نیازی به اخذ کد بورسی جدا نیست. اگر در بازار بورس فعالیت دارید، از کد بورسی خود می‌توانید به‌ منظور خرید و فروش سهام در فرابورس نیز بهره بگیرید. در غیر این صورت، اخذ کد بورسی الزامی است.

برای دریافت کد بورسی، ابتدا در سایت سجام ثبت‌ نام کنید. سپس کارگزاری مناسب را انتخاب و در آن احراز هویت شوید. درنهایت، با استفاده از کد بورسی و توسط شرکت کارگزاری خود به معامله سهام و اوراق بهادار بپردازید. کارگزاری‌ها دارای یک پرتفوی با رابط کاربری مطلوب هستند که به شما اجازه می‌دهند به‌ راحتی عملکرد بخش‌های مختلف را درک کرده و از آن‌ها استفاده کنید. در این پرتفوی، اطلاعات و گزارش دقیق و کامل از قیمت سهام و شاخص‌های مختلف را در اختیار سهامداران قرار می‌دهند تا با آگاهی کامل به فعالیت در این بازار مشغول شوند.

ریسک سرمایه‌گذاری و خرید و فروش سهام در فرابورس را به‌ راحتی می‌توان کاهش داد. یک عبارت در میان سرمایه‌ گذاران رایج است که می‌گوید: «تمام تخم‌مرغ‌های خود را درون یک سبد قرار ندهید». این جمله به یکی از ترفندهای حفظ سرمایه و کاهش ریسک معامله در این بازار نا امن تبدیل‌ شده است که با استفاده از آن می‌توان سود خوبی را به دست آورد. سهامداران می‌توانند از معافیت مالیاتی اعمال‌ شده بر شرکت‌های عضو این بازار نیز بهره بگیرند.

در آخر، این سهامداران نسبت به میزان سهام خود در هر شرکت، حق رأی در مجمع عمومی خواهند داشت. به‌ این‌ ترتیب، شما نیز می‌توانید بازار و شرایط شرکت‌ها را به‌ صورت دقیق بررسی کرده و با خرید و فروش سهام در فرابورس و سرمایه‌گذاری منطقی، سود و سرمایه خود را افزایش دهید.

بازار پایه فرابورس و قوانین آن چیست؟

اگر شرکتی شرایط عضویت در بورس و بازارهای اول و دوم فرابورس را نداشته باشد، عضو بازار پایه می‌شود. این بازار در پایین‌ترین سطح بازار فرابورس قرار دارد که شرایط عضویت شرکت‌ها در آن ساده‌تر است.

قوانین بازار پایه فرابورس

۱- بازار پایه از جمله بازارهای فرابورس است که مطابق با ماده ۴ “دستورالعمل پذیرش، به منظور عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران” راه­ اندازی گردیده است. پس از ثبت شرکت‌ها نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، مدارک ارائه شده از جانب شرکت‌ها در کمیته عرضه فرابورس مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس در فهرست نرخ‌های با‌زار پایه فرابورس درج می‌شوند. لازم به ذکر است این شرکت‌ها فرایند پذیرش را طی نمی‌کنند. شرکت‌های درج شده در بازار پایه در سه دسته طبقه بندی می‌گردد: شرکت‌هایی که درخواستی مبنی بر پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی طبق ماده بررسی انواع بازار پایه در فرابورس ۹۹ برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران بایستی در این بازار درج گردند. مطابق با ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران به منظور ارتقاء جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد کشور و ساماندهی بازار متشکل اوراق بهادار کلیه اشخاصی که تاکنون نسبت به انتشار اوراق بهادار اقدام کرده‌اند مکلفند نسبت به ثبت آن نزد سازمان بورس و اوراق بهادار اقدام نمایند و عدم ثبت، تخلف محسوب می‌شود. ناشران اوراق بهادار ثبت‌شده نزد سازمان مذکور باید اطلاعات مالی خود را براساس ترتیبات مقرر در ماده (۴۵) قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران منتشر نمایند و معاملات اوراق بهادار ثبت ‌شده در سازمان فقط در بورس‌­ها و بازارهای خارج از بورس دارای مجوز و با رعایت مقررات معاملاتی هر یک از آن‌ها حسب‌ مورد امکان‌پذیر بوده و معامله اوراق بهادار مذکور بدون رعایت ترتیبات فوق فاقد اعتبار است.

۲- شرکت‌هایی که نزد سازمان بورس ثبت شده‌اند، اما شرایط پذیرش در بازار بورس را ندارند.

۳- شرکت‌هایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس از بازار مربوطه لغو پذیرش می‌شوند، در باز‌ار پایه درج می‌گردد. مقررات ارائه اطلاعات در این بازار به مراتب ساده‌تر از بازار اول و دوم است. با توجه به شرایط شرکت معاملات با‌زار پایه به شکل عادی (دارای دامنه نوسان و در عملیات عادی بازار) یا توافقی (فاقد دامنه نوسان و بر اساس توافق خریدار و فروشنده) انجام می‌شود.

طبق قوانین جدید، شرکت‌های این بازار در سه باز‌ار پایه زرد، نارنجی و قرمز دسته‌بندی شده‌اند و دامنه نوسان روزانه آن‌ها، به ترتیب، ۳، ۲ و ۱ درصد بررسی انواع بازار پایه در فرابورس است. این بازار قبلاً (که خود عضوی از فرابورس است) به سه تابلوی الف، ب و ج تقسیم می‌شد. هرچه در این بازار به پایین‌تر برویم، ریسک سرمایه‌گذاری در شرکت‌های آن بیشتر می‌شود. به طوری که قبلاً دامنه نوسان بازار پایه (به جز تابلوی ج که نامحدود بود) روی عدد ۱۰ درصد قرار داشت. اما چندی پیش، قوانین این بازار تغییر کرد که در ادامه این قوانین جدید را بیان خواهیم کرد. دلیل تفاوت تابلوهای مختلف بازار پایه، میزان سرمایه شرکت‌ها و معاملات آن‌ها است. جالب است بدانید که تقریباً یک سوم ارزش فرابورس به با‌زار پایه تعلق دارد. پیش‌تر، دامنه نوسان بالای این بازار، سرمایه‌گذاران را به سرمایه‌گذاری در این بازار جذب می‌کرد. البته، از طرف دیگر برخی سودجویان با همین نوسان بالا افراد و سهامداران مختلف را فریب می‌دادند و ضرر و زیان فراوانی را بر سهامداران خرد وارد می‌کردند. به همین دلیل، مسئولان فرابوس تصمیم به تغییرات اساسی در بازار گرفتند. همان‌طور که اشاره شد، این باز‌‌ار قبلاً شامل سه تابلوی الف، ب و ج بود. در قانون جدید، تابلوها به سه رنگ زرد، نارنجی و قرمز دسته‌بندی شده‌اند. دامنه نوسان در تابلوی زرد سه درصد، در تابلوی نارنجی دو درصد و در تابلوی قرمز یک درصد است. براساس تغییرات جدید، روزهای دوشنبه قیمت پایانی تعیین و تا دوشنبه هفته بعد، همان قیمت به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته می‌شد. اما این قوانین تا حدی جذابیت را برای سرمایه‌گذاران کاهش می‌داد. بنابراین، قوانین مذکور مجدداً اصلاح شد. جدیدترین تغییرات در قوانین باز‌ار پایه به شرح زیر است:

تغییرات جدید قوانین بازار پایه

۱- اگر صف خرید و فروش در سه روز متوالی و در یک جهت برقرار باشد و در پایان هر جلسه معاملاتی حداقل دو ده هزارم تعداد سهام شرکت معامله شود، در روز بعدی، دامنه نوسان تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز، به ترتیب، به ۵، ۴ و ۲ درصد افزایش خواهد یافت (این دامنه نوسان در حالت عادی برای تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز، به ترتیب، ۳، ۲ و ۱ درصد است). پس از آن، دامنه نوسان به شرایط پیشین باز می‌گردد.

۲- صندوق سرمایه‌گذاری مختلط و سهام مجازند تا ۱۰ درصد از دارایی‌های تحت مدیریتشان را در باز‌ار پایه سرمایه‌گذاری کنند.

۳- در صورتی که ارائه اطلاعات ناشران بازار پایه قابل اتکا بوده و به موقع منتشر شود، فرابورس می‌تواند پیشنهاد افزایش سرمایه گذاری صندوق‌ها را در بازار پایه ارائه کند.